طبیعت امروز بیش از هر دوران دیگری در معرض نابودی قرار دارد…
و شاید….جرعه ای از دلسوزی یک راهنمای آگاه بتواند عطش آن را تسکین دهد.
در این راستا سازمان میراث فرهنگی قزوین،با همکاری موسسه گردشگری میزبان،به منظور ارتقا سطح دانش و آگاهی و توانمند سازی راهنمایان طبیعت گردی ،بازدید آموزشی از باغ ملی گیاه شناسی ایران را به منظور آشنایی با علم گیاه شناسی،گونه های مختلف پوشش گیاهی ایران و جهان تدارک دید.
علاقمندان این سفر آدینه ۲۰ بهمن در ساعت ۱۱.۳۰قدم به بزرگترین باغ گیاه شناسی در خاورمیانه گذاشتند تا تجارب نابی از دنیای گیاهان کسب کنند.
مجموعه ای بالغ بر ۱۴۵ هکتار با پیشینه ای قریب به نیم قرن در منطقه چیتگر با هدف حفاظت گونه های گیاهی در معرض انقراض احداث گردید.
ماحصل این اقدام ارزشمند ایجاد کلکسیونی از ۲۲ پوشش گیاهی ایران،اقلیم و حتی قاره های جهان با ۴۰۰۰ رقم گیاه داخلی و خارجی بعنوان یک بانک اطلاعاتی و تحقیقاتی گرانبها محسوب میشود.
خوشبختانه در ۴ سال اخیر امکان بازدید برای تمام علاقمندان فراهم شده است.
شروع مسیر این مجموعه با همراهی خانم دکتر صالحی کارشناس کارآزموده باغ به سفری بینظیر مبدل گردید.
مسیر آموزشی و نمایشی که بخش آغازین باغ بود،معرفی گیاهان علفی با خواص دارویی از جمله اسطوخودوس و رزماری ،سبزیجات ایرانی و سروهای خمره ای که بمنظور زیباسازی فضاهای شهری،باغی و پارک ها مورد استفاده قرار میگیرند.از آنجایی که همچون دیواری سبز رنگ محیط را احاطه میکنند اصطلاحا به گرین کاور معروفند.
( منطقه هیمالیا)‌:
در ابتدای مسیر درختان سدروس دئودورا درخت بومی منطقه هیمالیا به چشم میخورد که آن را با نام درختان بی خزان و همیشه سبز میشناسیم.
سدروس ،یا (سدر مقدس ) درختی که با اذین بندی شدن نوید سال نو میلادی را میدهد.
در حاشیه مناطق هیمالیا قدم میزنیم درحالیکه سوغات سفر کاشف السلطنه ( پدر چای ایران) به هیمالیا را میبینیم واینکه چرا به نام کاج کاشفی شهره است را در میابیم .
( منطقه خزری)
در این مجموعه بعد مسافت مفهمومی ندارد! چرا که میتوانید همزمان که نظاره گر منطقه گیاهی هیمالیا هستیم در حاشیه دریای مازندران قدم بزنیم.
رودخانه ی کوچکی که به حوضچه مازندران وارد میشود تداعی کننده رود لار است.حرکت در مسیر آن فرصتی میشود تا با درخت همیشه سبز و نام آشنای سرو بیشتر آشنا شویم.برخلاف آنچه از برگهای سوزنی و میوه مخروطی شکل کاج به یاد داشتیم ،اینبار برگهای فلسی شکل و میوه توپی شکل را در درخت سرو دیدیم که وجه تمایز دو درخت را نشان میدهد.
در امتداد رود لار ،برکه گیاهان آبزی موجود است که در فصل بهار با گلهای نیلوفر زیبایی آن دوچندان میشود.
‌(منطقه هیرکانی‌):
پس از عبور از چند پیچ به قدیمی ترین قسمت باغ ،منطقه هیرکانی با درختانی هم قدمت مجموعه میرسیم ،در اینجا بازدید کنندگان قدم بر چوبهای خورد شده ای میگذارند که کف منطقه را کاملا پوشانده ،چوبهای ریز با ترکیب برگ های پاییزی در سطح جنگلهای هیرکانی وجود دارد وبه (چیپس چوب) معروفند.
چیپس چوپ علاوه بر حفظ رطوبت ،بعنوان بهترین ماده آلی خاک نیز محسوب میشود.
در این بین درختی با تنه ای پوشیده از تیغ های بلند جلوه میکند،برخلاف ظاهر خشن خود پیشگویی توانا در طبیعت است.گویی که در قدیم با سبز بودن تیغ ها به ملایم بودن و قرمز بودن آن به زمستانی سخت پی میبردند.
از دیگر اسطوره های جنگل های هیرکانی
میتوان به بازمانده عصر یخبندان ،به درختی با چوب ستبر که گویا چوبیست از جنس آهن ،اما نام اصلی آن درخت انجیلی میباشد.
در انتهای مسیر جنب جوش موجوداتی کوچک نظر همگان را جلب میکند.سنجاب هایی که فارغ از تمام تهدیدات طبیعی و انسانی در محیط امن و غنی باغ ساکن شده اند!!
خانم صالحی دلسوزانه در مسیر ، خواص بعضی از گیاهان دارویی را برایمان توضیح داد از جمله اینکه درخت سنجد که پوست و گوشت و هسته آن بترتیب برای پوست ،گوشت و استخوان انسان بسیار موثر است.ایشان همچنین به خواص گیاه شیر سگ در درمان سرطان پوست اشاره کرد اما طبق راهنمایی ایشان بایددر مصرف گیاهان مقدار بدقت مورد نظر باشد چه بسا استفاده مقدار کنترل نشده گیاهان نه تنها موثر نبوده بلکه اثرات مخربی نیز دارد.
گیاه تند اما مهربان گزنه که در کاهش میزان قند خون نقش بسزایی دارد.البته در قدیم از این گیاه در تسکین دردهای موضعی استفاده میکردند و اعتقاد داشتند گزش اایجاد شده از تماس گزنه با پوست نافع التیام دردهاست .
( باغ های ایرانی):
در بخش مرکزی باغ ،فضایی طراحی شده که نماینگر باغ های ایرانی است با عمارت و حوض مرکزی با چهار مسیر آبی که به چهار جهت کشیده شده بود و حصاری گیاهی از سرو شیراز و سرو ناز مزین شده است.
(آمریکا):
قدم زنان در کنار سروهای سبز و بر افراشته ایران به آن سوی جهان میرویم و با نمایی از سرو های خشکی رو برو میشویم که معرف منطقه آمریکا میباشد.
سرو مرداب از گیاهان بومی آمریکا ، برخلاف سرو های دیگر در طول خزان برگهایی با رنگ ارغوانی پیدا میکند ودر زمستان برگ ریزان کامل دارد.
( چین و ژاپن):
مجدد به قاره پهناور آسیا باز میگردیم وبا مناظری از خاور دور روبرو میشویم.
فضایی طراحی به سبک و الگوی باغ های چین و ژاپن که با عناصری مانند دریاچه ها،پل و سنگ ریزه ها تشکیل شده اند.تلفیق گیاه و تکه سنگهایی که (راک گاردن )را ایجاد کرده اند،همگی از ویژگی های خاص این مناطق محسوب میشوند.
از پرنده های خوش صدای باغ میتوان از بلبل خرما نام برد،که در حاشیه دریاچه مشغول آواز خواندن و موسیقی طبیعی باغ رویایی محسوب میشد.
حدود ۱۵۰ میلیون سال از دوره ژوراسیک با موجودات غول پیکر و دایناسور ها میگذرد و جز تعدادی سنگواره از آنها به جای نمانده است .این در حالیست که در باغ گیاه شناسی با غنیمتی ارزشمند از دوره ژوراسیک مواجه میشویم درخت ( جینکو بیلوبا)که لقب فسیل زنده گیاهی را دارد.
تنوع و پراکندگی گیاهان در جهان سبب شده تا از گیاهان به شیوه های مختلف بهره برداری شود .گاه یک گیاه به سمبل ملتی تبدیل میشود و بر پرچم کشوری نقش میبندد همانند پرچم لبنان که مزین به درخت سدر لبنان است و گاه همچون چوب ناندینا در تولید چاپستیک و ابزار سرو غذا در آسیای جنوب شرقی مورد استفاده قرار میگیرد.
به سمت درب خروجی در بلوار شمالی باگذر از حدود ۴هکتار باغ های میوه ایران و منطقه اروپا میرویم.
ترسیم یه روز در باغی از تمام پوشش های گیاهی تصویری خوش در پایان سفر در ذهن تک تک ما به یادگار میگذارد.