گزارشی از راهنمای بناهای تاریخی مریم هادیان قزوینی

درخت غنچه برآورد و بلبلان مستند                          جهان جوان شد و یاران به عیش بنشستند

سپاس ایزد منان را که توفیق داد سالی دیگر در این فرخنده ایام در خدمت مردم بوده و به قدری هر چند کوتاه سهمی نیکو در خاطراتشان داشته باشیم. 

تعطیلات نوروز ۹۸ به پایان رسید و این فروردین سبز و بارانی نیمی از تقویم خود را گذراند و پانزده روزی پرتجربه و پر خاطره را به یادگار گذاشت. امسال راهنمای سردر عالی قاپو, حسینیه امینی ها, آرامگاه حمدالله مستوفی, کاخ چهلستون, موزه ی شهر و خانه ی یزدی ها بودم. برشهایی از تقویم ایلخانی, صفوی, قاجار و معاصر که هر یک فضای خاص خود را دارند و افکار و عواطفی متغیر را سبب می شوند.

به دلیل وفور بارش باران تعداد بازدید کننده ها کاهش یافته بود اما حجم مسافران بازدید کننده نسبت به بومی ها در مقایسه با سنوات گذشته به طرز چشمگیر و قابل ملاحظه ای افزایش داشت و بسیاری از مسافران به قصد دیدن بناهای تاریخی این شهر _و نه فقط گذر_ از فواصلی دور و نزدیک سفر کرده بودند و این شهر پذیرای مهمان هایی از تهران, کرج, مازندران, گلستان, زنجان, آمل, ساری, اهواز,بابل, همدان,تبریز,ارومیه,گرگان,آبادان, خرم آباد, اراک, مشهد,یزد, کهگلویه بویر احمد, خراسان شمالی, اصفهان, شیراز, مراغه, ایلام, آذربایجان و … بود.

با توجه به بنا و فراخورمخاطب اطلاعاتی در باب تاریخچه و چیستی بنا, سبک و نوع معماری آن داده شد. به تفصیل اینکه در کاخ چهلستون به معرفی اجمالی صفویان و علت انتقال پایتخت از تبریز به قزوین پرداخته شد؛ سپس تعداد کاخ ها و درهای ورودی و مساحت مجموعه ی سعادت آباد ذکر گردید؛ در ادامه سبک معماری کاخ, سه لایه نقاشی- صفوی اول, صفوی دوم و قاجار- , ارسیها, غلام گردشی و تغییر کاربری های کاخ در ادوار گوناگون به تفصیل شرح داده شد.

 سپس به دلیل موزه ی خوشنویسی شدن این کاخ در باب میرعماد قزوینی و اینکه قزوین به سبب تجلیل از وی پایتخت خوشنویسی شد توضیحاتی ارائه گردید و قدیمی ترین نسخه ی خط کوفی سوره ی حمد که مربوط به دوره ی سلجوقیان بود نشان داده شد و مختصری در باب خط ناخنی, نستعلیق, خط و گرافیک, نستعلیق مفردات, نستعلیق تزیینی,سیاه مشق و…. توضیحاتی ارائه گشت. همچنین در باب سیف الله شکری و ساز ابداعی او و مختصاتش شرح داده شد.

  در آرامگاه حمدالله مستوفی به معرفی این شخصیت, ذکر کتب (نزهه القلوب, تاریخ گزیده, ظفرنامه و نسخه ی قابل اعتمادی که از شاهنامه ی فردوسی جمع آوری کرده) و درونمایه آنها و تعداد ابواب و… پرداخته شد؛ سپس در باب معماری بنا و مختصات آن _توپی های مهری شکل و انواع آنها, استفاده از اشکال هندسی در ساخت بنا-, کتیبه ها و مرمت ها و محل دفن و…مطالبی ارائه شد.

در حسینیه امینی ها ابتدا به معرفی اجمالی محمدرضا امینی و شغل او پرداخته شد؛ سپس در باب ساخت خانه, مساحت آن, حسینیه شدن و تاریخ وقف بنا به عنوان حسینیه و مواردی محدود که در وقف نامه ذکر گردیده است؛ عنوان شد.

در ادامه تزیینات بنا از قبیل سقف قاب بندی, گچ بریها و مقرنس ها, نقاشیهای کارت پستالی,قاب عکس میان سقف, انواع درها _کشویی, پاشنه ای, ارسیها_ گره چینی, معرق, شاهنشین ها, فرشها,  لوسترها شومینه ها, اتاقهای پذیرایی, چایخانه و… به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت.

در سردر عالی قاپو نیز مقدماتی که در کاخ چهلستون در باب صفویان و انتقال پایتخت آنها به قزوین داده شد؛ عنوان شد سپس به تزیینات سردر, گچبریهای شیری- شکری, کتیبه, کاشی کاری و… اشاره شد.

در باب مدرسه امید (که نخستین مدرسه به سبک نوین در قزوین است),عمارت نظمیه(که از قاجار تا سال ۸۱ در اختیار نظمیه, شهربانی و نیروی انتظامی بوده), بخش بازداشتگاه موقت( که در حال حاضر نمایشگاه دوربین های قدیمی است),حیاط زندان و ایوان نادری نیز اطلاعاتی به مسافران داده شد.

در موزه ی شهر بیشتر مسافران به بناهای دیگر هدایت شدند و معدوی در باب تشکیل موزه و آثارش مایل به شنیدن توضیحات تکمیلی بودند و اکثرا در باب افشره خوری, شنگه, تخت عروس و تابلوی ناصرالدین شاه سوال داشتند.

در خانه ی یزدیها در باب حاج محمد حسین یزدی, مشخصات خانه های قاجاری, مکان مطبخ, آب انبارها, سردابه, حوض خانه و تالارهای زمستان نشین, تابستان نشین و شاهنشین توضیحاتی ارائه گردید.

همچنین در هر بنا و قبل اینکه مسافران بنا را ترک کنند از روی نقشه بناهای نزدیک و قابل بازدید با شرح مختصری در باب هرکدام  و ذکر کلیاتی به آنهاجهت داده شد.

برخی از کمبود تبلیغات در سطح شهرهای دیگر درباره ی قزوین و بناهای تاریخی اش گلایه داشتند و دچار حیرت شده بودند که چنین شهری این میزان از بناهای تاریخی را در خود جای داده و در عین حال مهجور مانده است.

و البته نکته ی مثبت ملاقات با خانواده ای حدودا ۲۰نفره بود که برای دوم بار به این شهر سفر کرده بودند و خاطرات خوب قزوین گردی خود در سال پیشین را دوره می کردند.

به امید قزوین شناخته شده تر و روزی که این شهر و بناهایش خاطره ساز تمام خانواده های ایرانی باشد.